22 Eylül 2014 Pazartesi

Ayetullah Seyyid Celaleddin Aştiyanî (1925-2005)



Ayetullah Seyyid Celaleddin Aştiyanî, 1925 yılında Erak’a bağlı Aştiyan kasabasında dünyaya geldi. Tahsiline mahalle mektebinde başladı. 1944 yılında Kum’a yolculuk etti ve orada medreseye başladı. Arap dili ve edebiyatı üzerine geleneksel metotlarla öğrenim gördü. Daha sonra Molla Hadi Sebzvarî’nin Şerh-i Manzume’sini ve Şeyh Ensarî’nin el-Mekasib’ini dönemin büyük üstadlarının yanında okuyan Seyyid Aştiyanî, sekiz yıl Ayetullah Burucerdî’den, bir yıl da Seyyid Muhammed Taki Hansarî’den fıkıh dersi aldı.

Allame Tabatabaî’nin hikmet derslerine beş yıl boyunca devam eden Seyyid Aştiyanî, Allame’den birkaç yıl da tefsir ve usul-i fıkıh dersleri aldı.

Molla Sadrâ’nın el-Esfar’ının ve İbn Sina’nın eş-Şifa’sınının ilahiyat bölümlerini okuduktan sonra Ayetullah Ebu’l-Hasan Refiî Kazvinî’nin yanında el-Esfar’ın tamamını mütalaa etti.

Tahsiline devam etmek için 1957 yılında Irak’ın Necef-i Eşref şehrine giden Seyyid Aştiyanî orada iki yıl boyunca Ayetullah Hakim, Ayetullah Abdülhadi Şirazî ve Ayetullah Mira Seyyid Hasan Bocnurdî’nin derslerine katıldı. Necef-i Eşref’te ağır bir hastalık geçiren Seyyid Aştiyanî tedavi olmak için İran’a geri dönmek zorunda kaldı.

Bir yıl süren tedavinin ardından Ayetullah Mirza Ahmed Aştiyanî’nin el-Esfar derslerine katılan Seyyid Aştiyanî, İmam Humeynî’den de felsefe ve irfan dersleri aldı.

1959 yılında kaleme aldığı Hestî ez Nazar-i Felsefe ve İrfan (Felsefe ve İrfân Açısından Varlık) başlıklı kitabını Meşhed Üniversitesi Aklî ve Naklî İlimler Fakültesi’ne sundu ve bu üniversitede tahsil hayatına devam etti. 1969 yılında profesör olan Seyyid Aştiyanî 1996 yılına kadar üniversitedeki faaliyetlerinin yanı sıra telif ve tahkik çalışmalarıyla meşgul oldu. 1997 yılında İran Bilimler Akademisi tarafından yılın bilim insanı seçildi. 1998’de Davud-i Kayserî’nin Fususu’l-Hikem Şerhi çalışması yılın kitabı ödülüne layık görüldü.

Ayetullah Seyyid Celaleddin Aştiyanî, geçirdiği hastalık sebebiyle 2005 yılında vefat etti. Kabri İmam Rıza (a.s) Asitanesi’ndedir.

Çalışmalarıyla Avrupa’da da adından söz ettiren Ayetullah Seyyid Celaleddin Aştiyanî “İkinci Molla Sadrâ” diye anılmıştır. Felsefî metinlerin yayına hazırlanmasında bir müddet Seyyid Aştiyanî ile birlikte çalışan Henry Corbin onun çalışmalarını İslâm felsefesi tarihinde bir dönüm noktası olarak görür: 

"Meşhed okulu hakkındaki bu kısa hatırlatmamızı Meşhed Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde profesör olan genç bir felsefe hocasının, Seyyid Celaleddin Aştiyanî’nin çalışmalarından söz ederek bitireceğiz. Onun yöntemi, faaliyeti ve üretkenliğinin özelliğini belirtmek için en iyi söyleyebileceğimiz, “yeniden dirilen bir Molla Sadrâ” olduğudur. Adı geçen üstadların (Meşhed okulu üstadları) temsil ettiği geleneksel felsefenin ürünü olan eserleri daha şimdiden hatırı sayılır büyüklüktedir: Metafizik ve tasavvufî açıdan varlık üzerine büyük bir kitap (Hestî Ez Nazar-ı Felsefe ve İrfân), Davud-i Kayserî’nin İbn-i Arabî’nin Fusus’u üzerine yazdığı şerhin giriş bölümüne dair geniş bir inceleme (yedi yüz sayfalık bu eser konuyla ilgili problemleri derinleştirmektedir), Molla Sadrâ’nın Kitabü’l-Meşâir’i üzerine Lengurdî’nin şerhi ve Sebzvârî’nin şerhiyle birlikte Şevâhid’i gibi olağanüstü notlar ve gözlemlerle donatılmış birçok metnin tahkiki ve yayını... Bu eserler bir mihenk taşı, hatta bir dönüm noktası olacaktır.” (Henry Corbin, Tarih-i Felsefe-i İslâm, Farsçaya çev. Cevad Tabatabaî, c. 2, s. 194) 

Seyyid Celaleddin Aştiyanî’nin yayımlanmış çalışmalarının sayısı yetmişi bulur. Çalışmalarından bazıları şunlardır:

Telif Eserleri
Şerh Ber Zadu’l-Musâfir-i Molla Sadrâ, Tahran 1369
Şerh-i Hal ve Arâ-i Felsefî-i Molla Sadrâ, Meşhed 1339
Şerh-i Fususu’l Hikem-i Fârâbî, Meşhed 1353
Tefsir-i Fatihatu’l-Kitab, Tahran 1360

Tahkik ve Şerhleri
Hakim Bahaî Lâhicî, Risâle-i Nuriyye Der Âlem-i Misâl, Tahran 1397
S. Muhammet Kazım Assâr, Resâil-i Vahdet-i Vucud ve Bedâ, Tahran 1348
Müeyyid’ed-din Cindî, Şerh-i Fususu’l-Hikem, Meşhed 1361
Davud-i Kayserî, Şerh-i Fususu’l-Hikem, Tahran 1375
Molla Sadrâ, Risâletu’l-Meşâir, (Molla Muhammet Lâhicî’nin şerhi ile birlikte), Tahran 1376
Molla Sadrâ, el-Şevâhidu’r-Rububiye, Meşhed 1346
Molla Sadrâ, el-Mebde ve’l-Meâd, Tahran 1354
 Molla Sadrâ, Resâil-i Felsefî, İntişârât-ı Defter-i Tebligât-ı İslâmî, Kum 1362
Molla Sadrâ, el-Mesâilu’l-Kudsiyye, Meşhed 1391
Molla Sadrâ, el-Mezâhiru’l-İlahiyye, Kum 1378
Saideddin Fergânî, Meşâriku’d-Dırâre (Şerh-i Tâiyye-i İbn-i Fâriz), Tahran 1398
Hakim Molla Hadi Sebzvarî, Hidâyetu’t-Tâlibîn, Meşhed 1347
Hakim Molla Hadi Sebzvarî, Mecmua-i Resâil, Tahran 1348
Molla Mehdi Nerâkî, Kurretu’l-Uyûn, Tahran 1357
Molla Abdullah Zunuzî, Lemaât-ı İlahiyye, Tahran 1395
İbn Turke, Temhidu’l-Kavâid, Tahran 1360
Sadreddin-i Konevî, Risâletu’n-Nusus, Tahran 1362
Muntehabâti Ez Asâr-ı Hukemâ-i İlahî-i İranî, 1, Tahran 1350
Muntehabâti Ez Asâr-ı Hukemâ-i İlahî-i İranî, 2, Tahran 1354
Muntehabâti Ez Asâr-ı Hukemâ-i İlahî-i İranî, 3, Tahran 1355
Muntehabâti Ez Asâr-ı Hukemâ-i İlahî-i İranî, 4, Tahran 1357
_________
Bu yazıdaki bilgiler, Ertuğrul Ertekin tarafından, Seyyid Celaleddin'in vefatından sonra talebeleri tarafından açılan www.ashtiyani.ir sitesinden derlenmiştir.