Şia’nın Hadis Anlayışı Üzerine İncelemeler, derleyen
ve çeviren: M. Macit Karagözoğlu - M. Enes Topgül, Klasik Yayınları, İstanbul
2013, 220 s.
Şia’nın Hadis Anlayışı
Üzerine İncelemeler başlığını taşıyan
kitap, Şia’nın hadis anlayışını ve literatürünü çeşitli
yönlerden inceleyen yedi makaleden oluşmaktadır. Şiîlik araştırmaları alanında
tanınan batılı akademisyenler tarafından kaleme alınan beş makalede Şia’nın
hadis anlayışı, hadis derlemeleri ve hadis usulü gibi ihtisas gerektiren bir disipline
dair derinlikli tespitler bulunmaktadır. Beş tercüme makalenin yanı sıra Bekir
Kuzudişli ve M. Enes Topgül tarafından kaleme alınmış iki telif makale ilk defa
bu kitapta yayımlanmıştır.
Şia’nın Hadis Anlayışı Üzerine İncelemeler’in ilk
makalesi daha önce başka bir tercümesi de yayımlanan[1]
Jonathan Brown’un “Şia’da Hadis” başlıklı makalesidir. Brown, makalesinde, Şia’nın
hadis tanımı, literatürü, tenkit metotları, Sünnî hadis anlayışı ile benzeşen
ve farklılaşan yönleri hakkında genel bir çerçeve sunar.
“Şiî Hadislerin Kaynağı Olarak Cafer es-Sadık” başlıklı İkinci
makalede Ron P. Buckley, İmam Cafer es-Sadık’ın hadis ve fıkıh kaynağı olarak
oynadığı rol üzerinde durur. Hz. Peygamber’in rivayetlerinin yanında Masum İmamlar’dan
nakledilen sözleri de hadis kabul eden Şia’nın İmam Cafer es-Sadık kaynaklı rivayetlere
gösterdiği ilgiyi tahlil eden yazar, imamlar adına hadis uydurulması olgusunu
da işler.
Kitabın üçüncü makalesinin yazarı Abdulaziz Sachedina, “Şiî
Fakihlerin İlk Dönemdeki Rolünün Anlaşılmasında Keşşî’nin Ricâl’inin Önemi”
başlıklı makalesinde, Şia’da “nâib” veya “ricâl” diye adlandırılan otoritelerin
mezhep içindeki rollerini Muhammed b. Ömer el-Keşşî’nin Ricâl isimli eseri
çerçevesinde ele alır.
Dördüncü makale olan “Şia’da Metin Tenkidi Kriteri Olarak
Hadislerin Kur’ân’a Arzı -Tusî’nin İstibsarı Örneği-“ başlıklı makalede Bekir
Kuzudişli, Sünnî hadis edebiyatında da tartışılan önemli konulardan metin
tenkidinin izini Şiî hadis literatüründe sürer. Makalesinde teorik
yaklaşımların yanı sıra uygulamalı örneklere de yer veren Kuzudişli, yeni
kaynakları da kullanarak bu alanda çalışmak isteyenlere yol gösterir.
Etan Kohlberg, bu derlemede, Şiî hadis araştırmaları
sahasının modern klasikleri arasına girmiş iki makalesiyle yer alır. “Dört Yüz
Asıl” başlıklı ilk makale, Şia’nın Kütüb-i Erba‘a adıyla anılan dört temel
hadis kitabından önce yazılmış ve büyük ölçüde Şiî imamlardan gelen
rivayetlerden oluşan hadis mecmualarını ele alır. “Asıl” adıyla anılan ve Şiî
hadis literatürünün erken dönemdeki telif türlerinden birine işaret eden
eserlerin panoramik bir görünümünü sunan yazar, tespit edebildiği asıl
müelliflerinin isimlerini listeler.
Kohlberg, “Zeydiye’nin Sahâbe Hakkındaki Bazı Görüşleri”
başlıklı ikinci makalesinde Şia’nın Zeydiyye kolunun sahâbeye bakışını Zeydî
yazarlardan yaptığı alıntılarla inceler. Konuyu Zeydiyye’nin İslâm tarihi
algısı ve imamet doktrini bağlamına yerleştiren Kohlberg, söz konusu mezhebin
kendi içindeki farklı yaklaşımların da altını çizer.
Kitabın yedinci ve son makalesi M. Enes Topgül’ün, “Şia’nın
Hadis Anlayışı İle İlgili Türkiye’de Yapılan Çalışmalara Dair Bazı Dikkatler”
başlıklı makalesidir. Topgül bu makalede, Cumhuriyet dönemi Türkiye’sinde Şia’nın
hadis anlayışı üzerine yapılan akademik çalışmaların bibliyografyasını çıkarır
ve bu çalışmalardaki belli başlı sorunlara işaret eder.
[1] Jonathan
Brown, Şia’da Hadis, çeviren İbrahim Kutluay, Şırnak
Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2012/2, cilt: III, sayı: 6, s.
134-154.