Ayetullah Seyyid Celaleddin Aştiyanî (1925-2005)

Ayetullah Seyyid Celaleddin Aştiyanî, 1925 yılında Erak’a bağlı Aştiyan kasabasında dünyaya geldi. Tahsiline mahalle mektebinde başladı. 1944 yılında Kum’a yolculuk etti ve orada medreseye başladı. Arap dili ve edebiyatı üzerine geleneksel metotlarla öğrenim gördü. Daha sonra Molla Hadi Sebzvarî’nin Şerh-i Manzume’sini ve Şeyh Ensarî’nin el-Mekasib’ini dönemin büyük üstadlarının yanında okuyan Seyyid Aştiyanî, sekiz yıl Ayetullah Burucerdî’den, bir yıl da Seyyid Muhammed Taki Hansarî’den fıkıh dersi aldı.

Allame Tabatabaî’nin hikmet derslerine beş yıl boyunca devam eden Seyyid Aştiyanî, Allame’den birkaç yıl da tefsir ve usul-i fıkıh dersleri aldı.

Molla Sadrâ’nın el-Esfar’ının ve İbn Sina’nın eş-Şifa’sınının ilahiyat bölümlerini okuduktan sonra Ayetullah Ebu’l-Hasan Refiî Kazvinî’nin yanında el-Esfar’ın tamamını mütalaa etti.

Tahsiline devam etmek için 1957 yılında Irak’ın Necef-i Eşref şehrine giden Seyyid Aştiyanî orada iki yıl boyunca Ayetullah Hakim, Ayetullah Abdülhadi Şirazî ve Ayetullah Mira Seyyid Hasan Bocnurdî’nin derslerine katıldı. Necef-i Eşref’te ağır bir hastalık geçiren Seyyid Aştiyanî tedavi olmak için İran’a geri dönmek zorunda kaldı.

Bir yıl süren tedavinin ardından Ayetullah Mirza Ahmed Aştiyanî’nin el-Esfar derslerine katılan Seyyid Aştiyanî, İmam Humeynî’den de felsefe ve irfan dersleri aldı.

1959 yılında kaleme aldığı Hestî ez Nazar-i Felsefe ve İrfan (Felsefe ve İrfân Açısından Varlık) başlıklı kitabını Meşhed Üniversitesi Aklî ve Naklî İlimler Fakültesi’ne sundu ve bu üniversitede tahsil hayatına devam etti. 1969 yılında profesör olan Seyyid Aştiyanî 1996 yılına kadar üniversitedeki faaliyetlerinin yanı sıra telif ve tahkik çalışmalarıyla meşgul oldu. 1997 yılında İran Bilimler Akademisi tarafından yılın bilim insanı seçildi. 1998’de Davud-i Kayserî’nin Fususu’l-Hikem Şerhi çalışması yılın kitabı ödülüne layık görüldü.

Ayetullah Seyyid Celaleddin Aştiyanî, geçirdiği hastalık sebebiyle 2005 yılında vefat etti. Kabri İmam Rıza (a.s) Asitanesi’ndedir.

Çalışmalarıyla Avrupa’da da adından söz ettiren Ayetullah Seyyid Celaleddin Aştiyanî “İkinci Molla Sadrâ” diye anılmıştır. Felsefî metinlerin yayına hazırlanmasında bir müddet Seyyid Aştiyanî ile birlikte çalışan Henry Corbin onun çalışmalarını İslâm felsefesi tarihinde bir dönüm noktası olarak görür: 

"Meşhed okulu hakkındaki bu kısa hatırlatmamızı Meşhed Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde profesör olan genç bir felsefe hocasının, Seyyid Celaleddin Aştiyanî’nin çalışmalarından söz ederek bitireceğiz. Onun yöntemi, faaliyeti ve üretkenliğinin özelliğini belirtmek için en iyi söyleyebileceğimiz, “yeniden dirilen bir Molla Sadrâ” olduğudur. Adı geçen üstadların (Meşhed okulu üstadları) temsil ettiği geleneksel felsefenin ürünü olan eserleri daha şimdiden hatırı sayılır büyüklüktedir: Metafizik ve tasavvufî açıdan varlık üzerine büyük bir kitap (Hestî Ez Nazar-ı Felsefe ve İrfân), Davud-i Kayserî’nin İbn-i Arabî’nin Fusus’u üzerine yazdığı şerhin giriş bölümüne dair geniş bir inceleme (yedi yüz sayfalık bu eser konuyla ilgili problemleri derinleştirmektedir), Molla Sadrâ’nın Kitabü’l-Meşâir’i üzerine Lengurdî’nin şerhi ve Sebzvârî’nin şerhiyle birlikte Şevâhid’i gibi olağanüstü notlar ve gözlemlerle donatılmış birçok metnin tahkiki ve yayını... Bu eserler bir mihenk taşı, hatta bir dönüm noktası olacaktır.” (Henry Corbin, Tarih-i Felsefe-i İslâm, Farsçaya çev. Cevad Tabatabaî, c. 2, s. 194) 

Seyyid Celaleddin Aştiyanî’nin yayımlanmış çalışmalarının sayısı yetmişi bulur. Çalışmalarından bazıları şunlardır:

Telif Eserleri

Şerh Ber Zadu’l-Musâfir-i Molla Sadrâ, Tahran 1369

Şerh-i Hal ve Arâ-i Felsefî-i Molla Sadrâ, Meşhed 1339

Şerh-i Fususu’l Hikem-i Fârâbî, Meşhed 1353

Tefsir-i Fatihatu’l-Kitab, Tahran 1360

Tahkik ve Şerhleri

Hakim Bahaî Lâhicî, Risâle-i Nuriyye Der Âlem-i Misâl, Tahran 1397

S. Muhammet Kazım Assâr, Resâil-i Vahdet-i Vucud ve Bedâ, Tahran 1348

Müeyyid’ed-din Cindî, Şerh-i Fususu’l-Hikem, Meşhed 1361

Davud-i Kayserî, Şerh-i Fususu’l-Hikem, Tahran 1375

Molla Sadrâ, Risâletu’l-Meşâir, (Molla Muhammet Lâhicî’nin şerhi ile birlikte), Tahran 1376

Molla Sadrâ, el-Şevâhidu’r-Rububiye, Meşhed 1346

Molla Sadrâ, el-Mebde ve’l-Meâd, Tahran 1354

 Molla Sadrâ, Resâil-i Felsefî, İntişârât-ı Defter-i Tebligât-ı İslâmî, Kum 1362

Molla Sadrâ, el-Mesâilu’l-Kudsiyye, Meşhed 1391

Molla Sadrâ, el-Mezâhiru’l-İlahiyye, Kum 1378

Saideddin Fergânî, Meşâriku’d-Dırâre (Şerh-i Tâiyye-i İbn-i Fâriz), Tahran 1398

Hakim Molla Hadi Sebzvarî, Hidâyetu’t-Tâlibîn, Meşhed 1347

Hakim Molla Hadi Sebzvarî, Mecmua-i Resâil, Tahran 1348

Molla Mehdi Nerâkî, Kurretu’l-Uyûn, Tahran 1357

Molla Abdullah Zunuzî, Lemaât-ı İlahiyye, Tahran 1395

İbn Turke, Temhidu’l-Kavâid, Tahran 1360

Sadreddin-i Konevî, Risâletu’n-Nusus, Tahran 1362

Muntehabâti Ez Asâr-ı Hukemâ-i İlahî-i İranî, 1, Tahran 1350

Muntehabâti Ez Asâr-ı Hukemâ-i İlahî-i İranî, 2, Tahran 1354

Muntehabâti Ez Asâr-ı Hukemâ-i İlahî-i İranî, 3, Tahran 1355

Muntehabâti Ez Asâr-ı Hukemâ-i İlahî-i İranî, 4, Tahran 1357

_________

Bu yazıdaki bilgiler, Ertuğrul Ertekin tarafından, Seyyid Celaleddin'in vefatından sonra talebeleri tarafından açılan www.ashtiyani.ir sitesinden derlenmiştir.