Kumeyl bin Ziyad (öl. 82-83/701-703)

 Kumeyl b. Ziyad'ın Kufe'deki türbesi

Kumeyl b. Ziyad el-Nahaî, Hz. Ali’nin (a.s) yakın sahabîsidir. Kufe’nin eşraf tabakasındandı. Halife Osman’a ve siyasetlerine yönelik eleştirileri ilk kez yüksek sesle dile getiren Kufelilerdendir. Bu yüzden Halife Osman’ın emriyle hicrî 33 yılında veya biraz sonrasında Kufe’den Humus’a sürülmüştür.

Kumeyl b. Ziyad daha sonra Medine’deki Hz. Ali taraftarlarına (Şiîlerine) katılmıştır. Hilafetinin ilk günlerinden itibaren Hz. Ali’nin yakın sahabîsi olmuştur. Kumeyl b. Ziyad, Hz. Ali tarafından Kufe’nin kuzeyindeki stratejik bir bölge olan Hit’e âmil olarak atanmıştır. Muâviye ordusunun Irak’a yapmayı planladığı ilk saldırılardan birini başarıyla önlemiştir. Sıffîn Savaşı’nda Hz. Ali’nin yanında yer almış, komutan sıfatıyla savaşa katılmıştır.

Hicrî 82 yılında Abdurrahman b. Muhammed b. Eşas’ın Haccac b. Yusuf es-Sekafî'ye (öl. 95) karşı başlattığı kıyama katılmıştır. Aynı yıl (veya ertesi yıl) kıyama katıldığı ve yarım yüz yıl önce Halife Osman’a karşı faaliyet yürüttüğü gerekçesiyle, aslında Hz. Ali’nin velayetine aşkla bağlı olmasından dolayı doksan yaşındayken öldürülmüştür.

Şiîler Kumeyl b. Ziyad’ın mezarının Kufe’de olduğuna inanır ve bu mezarı ziyaret ederler. Fakat kaynakların bildirdiğine göre bu mezar iki yüz yıl önce keşfedilmiş ve ziyaretgâha dönüştürülmüştür. Bu mezardan ilk defa on üçüncü yüzyılın sonunda el-Hansarî (öl. 1313) söz etmiştir (bkz. Ravzatü’l-cennat, Tahran 1390, c. 6, s. 366). el-Hansarî, Kumeyl b. Ziyad’ın mezarının son zamanlarda bulunduğunu ve ziyaretgâha dönüştüğünü kaydeder. 

Ertuğrul Ertekin

_______________
kaynak: Hossein Modarressi, Tradition and Survival: A Bibliographical Survey of Early Shi’ite Literature, c. 1, s. 74-75 (Farsça tercümesi: Miras-ı Mektub-i Şia, çev. Seyyid Ali Kıraî-Resul Caferiyan, c. 1, s. 114-117).