Kerbelâ’da doğup büyüyen Fuzulî'nin (ö. 963/1556), Hüseyin Vaiz Kaşifî'nin (ö.910/1504-1505) Ravzatü'ş-Şühedâ'sından ilham alarak akıcı bir üslupla yazdığı Hadîkatü's-Su'ada adlı makteli Türk edebiyatında en çok istinsah edilen eserlerden biridir. Bu, maktelin, yazıldığı dönemde ve sonrasında çokça okunduğunu göstermektedir. Nitekim Evliyâ Çelebî (öl. 1090) maktelin kutsal bir kitap gibi okunduğunu yazmaktadır.[1]
Fuzulî’nin maktelini örnek alan eserler de yazılmıştır. Bunların en tanınmışı, Darendeli Bekâî’nin (öl. 1200) manzum Kitab-ı Kerbelâ’sıdır. Eğridirli Şerifî (ö. XVI. yy.) de Hadîkatü's-Su'ada'nın kopyası sayılabilecek Şevahidü'ş-şühedâ adında bir maktel yazmıştır.
 |
Hz. Hüseyin Yezid askerlerine konuşma yapıyor
Hadîkatü's-Su'ada
XVI-XVII. yy.
Harvard Sanat Müzesi |
Hadîkatü’s-Su’ada bir mukaddime, on bâb ve bir hâtimeden
oluşur. Bâb başlıkları şöyledir:
Birinci bâb: Enbiya ahvalin beyan eder. Birinci bâb sekiz fasıldan oluşur ve her fasılda bir peygamberin başına gelen belalar anlatılır. Sırasıyla: Hz. Âdem, Hz. Nuh, Hz. İbrahim, Hz. Yakub, Hz. Musa, Hz. İsa, Hz. Eyyub, Hz. Zekeriya ve Hz. Yahya.
İkinci bâb: Hz. Peygamber’in Kureyş’in elinden çektiği cefaları beyan eder. Üç fasıldır: Ubeyde’nin şehadeti, Hamza’nın şehadeti ve Cafer’in şehadeti.
Üçüncü bâb: Hz. Peygamber’in vefatını beyan eder.
Dördüncü bâb: Hz. Fatıma’nın vefatını beyan eder.
Beşinci bâb: Hz. Ali’nin vefatın beyan eder.
Altıncı bâb: İmam Hasan hazretlerinin ahvalini beyan eder.
Yedinci bâb: Hz. Sultan-ı Kerbelâ İmam Hüseyin’in Medine’den Mekke’ye teveccühünü beyan eder.
Sekizinci bâb: Müslim b. Akîl’in şehadetini beyân eder.
Dokuzuncu bâb: Hz. İmam Hüseyin’in Mekke’den Kerbelâ’ya gidişini beyan eder.
Onuncu bâb: Hz. Hüseyin’in Yezid ordusuyla muharebesini beyan eder. İki fasıldır: Hür’ün ve bazı şehidlerin şehadetleri ve Hz. Hüseyin’in ve Ehl-i Beyt’in şehadetlerini beyan eder.
Hâtime: Ehl-i Beyt’in Şam’a gidişini beyan eder. Üç fasıldır: İmâm Hüseyin’in mersiyesi; İmamların veladetleri hakkında; hacetleri gideren Allah’a münacat.
Hadîkatü’s-Su’ada’nın dünya kütüphanelerinde çok sayıda yazma nüshası bulunur. Bunlardan on bir tanesi resimlenmiştir. Resimli nüshalarının, Türkiye'de bulunan birkaç tanesi dışında, yurtdışında bulunan nüshalarının resimli sayfaları muhtemelen koleksiyonerlere satılmak amacıyla metninden ayrılmıştır. Bugün Avrupa kütüphanelerinde ve müzelerinde dağınık halde bulunan bu resimli sayfaların hangi nüshaya ait olduğunu tespit etmek zordur.
Burada gördüğünüz minyatürler, Hadîkatü's-Su'ada'nın Edwin Binney Koleksiyonu’ndayken Harvard Sanat Müzesi'ne intikal eden resimli sayfasıdır. Ayrıca, eserin burada yayımladığımız bir başka resimli sayfası Metropolitan Sanat Müzesi'nin koleksiyonundadır.
Birinci bâb: Enbiya ahvalin beyan eder. Birinci bâb sekiz fasıldan oluşur ve her fasılda bir peygamberin başına gelen belalar anlatılır. Sırasıyla: Hz. Âdem, Hz. Nuh, Hz. İbrahim, Hz. Yakub, Hz. Musa, Hz. İsa, Hz. Eyyub, Hz. Zekeriya ve Hz. Yahya.
İkinci bâb: Hz. Peygamber’in Kureyş’in elinden çektiği cefaları beyan eder. Üç fasıldır: Ubeyde’nin şehadeti, Hamza’nın şehadeti ve Cafer’in şehadeti.
Üçüncü bâb: Hz. Peygamber’in vefatını beyan eder.
Dördüncü bâb: Hz. Fatıma’nın vefatını beyan eder.
Beşinci bâb: Hz. Ali’nin vefatın beyan eder.
Altıncı bâb: İmam Hasan hazretlerinin ahvalini beyan eder.
Yedinci bâb: Hz. Sultan-ı Kerbelâ İmam Hüseyin’in Medine’den Mekke’ye teveccühünü beyan eder.
Sekizinci bâb: Müslim b. Akîl’in şehadetini beyân eder.
Dokuzuncu bâb: Hz. İmam Hüseyin’in Mekke’den Kerbelâ’ya gidişini beyan eder.
Onuncu bâb: Hz. Hüseyin’in Yezid ordusuyla muharebesini beyan eder. İki fasıldır: Hür’ün ve bazı şehidlerin şehadetleri ve Hz. Hüseyin’in ve Ehl-i Beyt’in şehadetlerini beyan eder.
Hâtime: Ehl-i Beyt’in Şam’a gidişini beyan eder. Üç fasıldır: İmâm Hüseyin’in mersiyesi; İmamların veladetleri hakkında; hacetleri gideren Allah’a münacat.
Hadîkatü’s-Su’ada’nın dünya kütüphanelerinde çok sayıda yazma nüshası bulunur. Bunlardan on bir tanesi resimlenmiştir. Resimli nüshalarının, Türkiye'de bulunan birkaç tanesi dışında, yurtdışında bulunan nüshalarının resimli sayfaları muhtemelen koleksiyonerlere satılmak amacıyla metninden ayrılmıştır. Bugün Avrupa kütüphanelerinde ve müzelerinde dağınık halde bulunan bu resimli sayfaların hangi nüshaya ait olduğunu tespit etmek zordur.
Burada gördüğünüz minyatürler, Hadîkatü's-Su'ada'nın Edwin Binney Koleksiyonu’ndayken Harvard Sanat Müzesi'ne intikal eden resimli sayfasıdır. Ayrıca, eserin burada yayımladığımız bir başka resimli sayfası Metropolitan Sanat Müzesi'nin koleksiyonundadır.
 |
Hz. Hasan hasta yatağında
Hadîkatü's-Su'ada
XVI. yy.
Harvard Sanat Müzesi |
Yine Edwin Binney koleksiyonundan aynı Müzeye intikal
eden bir başka resimli Hadîkatü's-Su'ada nüshasında ise dört minyatür bulunur.
Ertuğrul Ertekin
Ertuğrul Ertekin
[1] Evliyâ
Çelebî, Seyahatname, İstanbul 2000, c. 4, s. 356.