Kitap Tanıtımı: İsmet Çetin, Türk Edebiyatında Hz. Ali Cenknameleri

İsmet Çetin, Türk Edebiyatında Hz. Ali Cenknameleri, Kültür Bakanlığı, Ankara 1997, 467 s.

Fuad Köprülü’nün “Hz. Ali’nin şahsiyeti etrafından teşekkül eden menkıbeler için etraflı bir araştırmaya ihtiyaç vardır” sözünden hareketle tez çalışmasına başlayan ve başarısında dolayı çalışması Kültür Bakanlığınca kitaplaştırılan İsmet Çetin’in Türk Edebiyatında Hz. Ali Cenknameleri giriş ve beş bölümden oluşmaktadır.

Kitabının “Türk Edebiyatında Hz. Ali Cenknameleri” başlıklı giriş bölümünü üç ana başlığa ayıran Çetin, bu bölümde Hz. Ali cenknamelerinin Türk destan geleneğindeki, hikâyecilik geleneğindeki ve meddahlık geleneğindeki konumunu belirlemeye çalışır. Bu bölümün sonunda yazar, Hz. Ali cenknameleri konusunda yapılan çalışmalara dair çok kıymetli bir bibliyografya sunmaktadır.

Kitabın “Cenknamelerin Nüsha Tavsifleri ve Özetleri” başlığını taşıyan ikinci bölümünde ise yazar, çalışmasının kaynağı olan yirmi farklı cenkname yazması hakkında detaylı bilgiler vermekte ve bu eserleri özetlemektedir.

İsmet Çetin, “Cenknamelerin Tasnif ve Musannifleri” başlıklı ikinci bölümde, bir önceki bölümde tanıttığı eserleri tasnif eder ve tasnif sonucunda tespit ettiği beş musannifler; Tursun Fakı, Meddah Yusuf, Şeyyad İsa, Kirdeci Ali ve Maazoğlu Hasan hakkında önemli bilgiler verir.

Üçüncü bölümün konusu cenknamelerin kaynakları, şekil ve üslup özellikleridir. Cenknamelerin kaynaklarını ortaya çıkarmaya çalışan yazar, İslâm tarihi, dinî kıssalar ve menkıbeler, efsaneler ve masallar olarak belirlediği bu kaynakları yer yer üzerinde çalıştığı metinlerden örnek beyitler alıntılayarak etraflıca incelemektedir. Üçüncü bölümün ikinci kısmında ise Çetin, manzum ve mensur olarak tasnif ettiği cenknameleri şekil ve üslup özellikleri açısından ele almaktadır.

“Hz. Ali Cenknamelerinde Tipler” başlıklı dördüncü bölümde ise yazar cenknamelerde adı geçen şahısları erkek tipler ve kadın tipler şeklinde gruplandırarak haklarında bilgi verir. Erkek ve kadın tipleri de kendi içinde Müslüman olan tipler, sonradan Müslüman olan tipler, Müslüman olmayan tipler şeklinde sınıflandırır. Bu kısımda Çetin yüz yetmiş beş erkek karakter ve on beş kadın karakter hakkında bilgi vermektedir.

Kitabın son bölümü olan beşinci bölümde ise yazar, cenknamelerdeki belli başlı motifleri on bir yan başlık altında incelemektedir.

İsmet Çetin’in bu kitabı alanında hâlâ yeri doldurulamamış bir başvuru kaynağı olmaya devam etmektedir.

Ertuğrul Ertekin