2 Ekim 2014 Perşembe

Kitap Tanıtımı: İsa Doğan, İmam Zeyd b. Ali


İsa Doğan, İmam Zeyd b. Ali, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 2009, 382 s.

Eser,  önsöz ve giriş ile birlikte toplam üç bölüm ve iki kısım ekten oluşmaktadır. Yazar, önsözde dile getirdiği gibi, İslâm dininin âlim bir şahsiyeti olarak İmam Zeyd b. Ali’nin ilmî ve bilimsel yönünü bütün ayrıntılarıyla ortaya koyma ve bu doğrultuda okuyucuyu aydınlatma amacı gütmektedir. Yazara göre İmam Zeyd b. Ali’yi, araştırma ve incelemeye dayalı akılcı-bilimsel sistemin ilk temsilcilerinden saymak ve onu bu yönüyle Ehl-i Beyt içinde yetişen ilk İslâm bilgini ve mütefekkiri olarak değerlendirmek mümkündür.

Yazar, eserin giriş bölümünde İmam Zeyd b. Ali doğmadan önceki İslâm toplumunun siyasal ve kültürel durumuna açıklık getirmeye çalışmakta ve Zeyd b. Ali’nin bu toplum içindeki önem ve değerine çok net olarak vurgu yapmaktadır.

İmâm Zeyd b. Ali’nin hayatı, yetiştiği ortam ve bilimsel kişiliğinin bütün detaylarıyla işlendiği birinci bölümde yazar, Zeyd b. Ali’nin çocuklukta tanıştığı sosyal ve kültürel ortam ile yaşamış olduğu siyasal atmosfer hakkında bilimsel bazı tespitlerde bulunmaktadır. Yazar, bu tespitleriyle İmam Zeyd b. Ali’nin içinde yetiştiği sosyal ortam ve yaşamış olduğu siyasal ve inançsal etkenler dolayısıyla kişiliğinin ve karakterinin önemli ölçüde şekillendiği kanısına varmaktadır. Öyle ki, yazara göre İmâm Zeyd b. Ali, bilimsel kişiliği ve ilmî görüşleri noktasında hemen hemen bütün çevrenin ve ilim adamlarının ilmî ve dinî saygınlığını kazanmış, hatta bilimsel bir otorite olarak da kabul edilmiştir.

Yazar, ikinci bölümde ise, İmam Zeyd b. Ali’yi tanıtma hususunda belki de içerik olarak en önemli konu olan Zeyd b. Ali’nin kelâmî ve siyasî görüşlerini incelemeye koyulmaktadır. Bu meyanda yazar, İmâm Zeyd b. Ali’nin görüşlerinin temelini oluşturan tevhid, adalet, vad ve vaîd ve emri bi’l-maruf ve’n nehyi ani’l-münker gibi temel ilkeleri açıklamaya çalışmakta ve bu ilkelerin daha sonradan oluşacak olan Zeydiyye mezhebinin temel yapı taşı haline geldiğine dikkati çekmektedir. Yazar, sayılan ilkeler çerçevesinde Zeyd b. Ali’nin Kur’ân ve hadis merkezli bir din anlayışı ortaya koymuş olduğu görüşündedir. Çünkü o siyasal ayrışmaların ve inançsal kamplaşmaların belirmesi ve şekillenmesinde birincil derecede etkili temel problem olan hilâfet sorununun dinsel bir sorun olduğunu söyleyen ilk kişidir.  Zeyd b. Ali’ye göre hilafet ve imametin ölçüsü ilimdir. Buna göre, insanların en âlim olanının halife olması ya da bu makamda bulunması gerekir.

Yazar, eserinin üçüncü bölümünde de, Zeyd b. Ali’nin Kur’ân’ı tevîl ve bazı ayetleri tefsir yöntemi üzerinde durmakta ve özellikle de onun, Kur’ân’ı tevil anlayışına yoğunlaşmaktadır. Zira, yazara göre, Kur’ân’ı tevil konusunda Kur’ânî ve peygamberî bir usul izleyen Zeyd, tevilin âlimlere has bir özellik ya da onu âlimlerin yapabileceği kanısındadır.

Yazar, eserin sonunda iki kısımdan oluşturduğu ek kısımlarından birincisinde Zeyd b. Ali’nin şiir ve dualarını; ikincisinde ise, onun bazı Kur’ân âyetlerini tefsirine ilişkin örnekler sunmaya çalışmaktadır.
__________________
Bu yazıdaki bilgiler, Ertuğrul Ertekin tarafından, Hüseyin Doğan'ın Usul Dergisi için kaleme aldığı kitap tanıtımı yazısından derlenmiştir. Kitabın içeriği hakkında daha fazla bilgiyi buradan alabilirsiniz.